Yeni Cezaevi Mahkumların Sağlığa Erişim Hakkını Gözetiyor Mu?

“Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisine göre;tutuklu ve hükümlüler, herkesle aynı sağlık ve sıhhat haklarına sahiptir.   Cezaevi sağlık hizmetleri, toplumda halk sağlığı hizmeti almak için başvuranlara sunulan hizmetlerle mesleki, etik ve teknik standartlar bakımından en azından eşdeğer olmalıdır. Avrupa Cezaevi Kuralları’na göre ‘sağlık hizmetlerinin güvence altına alınmasına yönelik düzenlemeler, tutuklu ve hükümlülerin tıbbi muayeneden geçme haklarının bulunduğu ve cezaevine girişlerinin yapıldığı ilk andan tutuklulukları süresince devam eder. Ayrıca, ‘ cezaevindeki sağlık koşullarından sorumlu olanlar, her bir tutuklu / hükümlünün sağlık ihtiyaçlarıyla ilgilenmenin yanı sıra gıda, su, hijyen, sanitasyon, ısıtma, aydınlatma, havalandırma ve mahkumların kıyafetlerinin, yataklarının uygunluğu ve temizliği de dahil olmak üzere, genel tutukluluk koşullarını da incelemeleri tavsiye edilir.

Evrensel Hasta Hakları Derneği’nin kırılgan gruplar arasında yer alan mahkumlar ve onların  sağlığa erişimine ilişkin 2020 yılında yapmış olduğu araştırma raporunda belirtildiği gibi; mevcut cezaevinde üç gardiyanın görev yaptığı bir revir bulunmaktadır ve doktor haftada sadece iki kez cezaevine gelmektedir.  Hangi vakaların daha acil olduğuna gardiyanlar karar vermektedir.  Ayni şekilde, kullanılmakta olan cezaevi, engeli bulunan tutuklu ve hükümlüler için ideal olmaktan uzaktdır. Cezaevinde görevli hemşire bulunmamasından dolayı,  muayene sırasında mahkumlara gardiyanlar eşlik etmektedir ve mahkumların mahremiyet hakkının da gözetilmediğine ilişkin veri de raporda yer almaktadır. 

Unutulmamalıdır ki, cezaevinde sağlıklı ve sağlam mahkumlar olduğu gibi engelli mahkumlar da yer almaktadır.  Devlet, dezavantajlı olan mahkumlara da eşit ve adil sağlık hizmeti vermekle yükümlüdür. Hapishanelerde engellilerin hareket kabiliyetini kısıtlayan, erişilebilir olmayan tüm mekânlar  erişilebilir hale getirilmelidir.

Bu yüzden, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından kabul edilen Avrupa Cezaevi Kurallarına  dayanarak Evrensel Hasta Hakları Derneği olarak İçişleri Bakanı’na resmi olarak da iletmiş olduğumuz soruları bir kez de basın aracılığıyla soruyoruz;

• Cezaevi kuralları ile ilgili mahkumlar nasıl bilgilendirilmektedir? Yazılı kurallar her mahkumun anlayabileceği dilde mi yazılmıştır? (“Öztürkler, 10 yıllık verilere işaret ederek, cezaevinde olan yabancı uyrukluların ülkelerinin Suriye, Bangladeş, Nijerya ve Pakistan olduğunu kaydetti, “Son 10 yıllık verilere baktığımızda suç oranının yüzde 90’ı bu ülkelerden” ifadelerini kullandı” –Kıbrıs Postası – 27/09/2022). 
• Hapishanedeki hijyenik yaşam koşullarının tüm mahkumlar için sürekli ve düzenli bir biçimde sağlanabilmesi adına ne gibi önlemler alınmıştır? Ücretsiz hijyen materyalleri mahkumlara sağlanacak mıdır?
• Düzenli olarak sıcak suya erişim sağlanacak mıdır?
• Cezaevindeki kişi sayısı fark etmeksizin, hemşire, sosyal hizmet uzmanı, 24 saat hekim, hastane sevkleri için yeterli sayıda personel ve ambulans bulundurulacak mıdır?
• Cezaevinde kaç tane engelli mahkum vardır? ve Engellilik durumlarına özel ne tür desteğe ihtiyaçları olduğu tespit edilmişmidir?
• Yeni cezaevi tüm engellilik türlerinin ihtiyaçlarını giderebilecek şekilde mi tasarlandı?
• Banyo, tuvalet ve lavabolar engellilerin ihtiyaç ve koşullarına uygun mudur?
• Hapishaneye giriş ve çıkış aşamasında ve hapishane içerisindeki tüm güvenlik uygulamaları ve kontrolleri engelli mahkum, avukat ve ziyaretçilerin ihtiyaç ve koşulları gözetilerek mi düzenlendi? 
• Yabancı mahkumlar arasında  sadece işaret dili bilen mahkumlar için  işaret dilinin tercümesi için ne gibi imkanlar yaratılmıştır?
• Geçmişte yaşanan uyuz ve pire istilası gibi salgın durumlarında tutuklu / mahkumların izole edilebileceği alternatif koğuşlar mevcut mudur?
• Merkezi Cezaevi Değişiklik Yasası’nda belirtilen Merkezi Cezaevi Kadrolarının doldurulabilmesi için yeterli bütçe ayrıldı mı?  

Uluslararası anlaşmaların ve sözleşmelerin tutuklu ve hükümlülere devredilemez ve vazgeçilemez haklar vermesine rağmen, tutuklu ve hükümlülerin sağlık bakım hakkı  ve cezaevinde hastalığa yakalanmama hakları bulunmasına rağmen, çoğu ülkede cezaevleri sağlık ve güvenlik açısından tutuklu ve hükümlüler için “güvenli” yerler değildir. Bu durum maalesef Kıbrıs’ın kuzeyi  için de geçerlidir. Ekim ayında açılacak olan yeni cezaevinde tutuklu ve mahkumların eşit, adil ve insan haklarına saygılı bir perspektifle  çalışmalar yürütülmelidir. Bunun yanında engelli mahkumların  ihtiyaç duydukları, özellikle sağlık hizmeti olmak üzere tüm ihtiyaçların giderilmesine dair uzun vadeli ve sistematik programlar düzenlenmelidir.

Gönüllü ol, Bağış Yap, Hak Savun. Hemen Bugün Bize Katılıp Gücümüze Güç Kat!